- “Operacioni Special” i Putinit për pushtimin e shpejt të Ukrainës ishte një keqllogaritje dhe nënvlerësim i Ukrainës, e cila qysh nga viti 2014 ka hyrë në një mobilizim të gjithmbarshëm ushtarak.
- Rusia ndonëse ka futur nën kontroll qytete si Donbas, Mariupol dhe e ka kthyer Detin Azov në një liqen rus, është përballur me një rezistencë të madhe ushtarake nga forcat Ukrainase, të cilat kanë shkaktuar humbje shumë të mëdha.
- Megjithatë, ekonomia ruse vazhdon të qëndrojë dhe është larg shembjes që është mëtuar nga sanksionet, të cilat më së shumti kanë goditur vetë Evropën.
- Fituesit real të luftës në Ukrainë tash për tash duken të jenë shtetet jopjesëmarrëse si Kina e Arabia Saudite dhe Emiratet e, gjithashtu, Turqia.
Vendimi i presidentit rus Vladimir Putin për të nisur një ripushtim të plotë të Ukrainës një vit më parë ishte një tronditje globale që ka çuar në zhvendosjen e miliona njerëzve, vdekjen e dhjetëra mijëra të tjerëve dhe ka shkaktuar konfrontimin më të madh me Perëndimin që nga periudha e Luftës së Ftohtë. Rusia nisi pushtimin e saj më 24 shkurt 2022 dhe konflikti njëvjeçar jo vetëm që ka kërcënuar stabilitetin e Evropës, por ka ndikuar në sigurinë e ushqimit dhe të energjisë në nivel global, si dhe ka krijuar valë tronditëse në një botë që ende nuk është rimëkëmbur pas pandemisë COVID-19.
“Operacioni Special”
(Master) Plani i Putinit dhe elitës ushtarake në Kremlin nëpërmjet Operacionit Special 72 orësh, duket se ishte dhënia e një goditjeje të shpejtë dhe vdekjeprurëse Ukrainës, duke sulmuar gjithë territorin me raketa dhe duke arritur që në vetëm tre ditë ta rrethojë Kievin nga këmbësoria, kështu do ta detyronin Zelensky-n dhe qeverinë e tij të kapitulonte. Pastaj plani do të vazhdonte me instalimin e një politikani “të moderuar” (siç është Medvedchuk) pro-rus i stilit të Lukashenkos në pushtet, dhe të fillonte rivendosjen e marrëdhënieve me Perëndimin (sipas shembullit të Krimesë). Nuk ishin planifikuar reforma të rëndësishme ekonomike, politike apo sociale dhe gjithçka duhej të mbetej si më parë.
Megjithatë, asnjë nga këto ‘master-plane’ nuk u realizua. Pas sukseseve të para në terren nga ana e ushtrisë ruse, shpejt dolën në pah llogaritjet plotësisht të gabuara në planifikimin strategjik të gjithë “operacionit”. Ushtria, elita dhe shoqëria ruse nuk ishin gati për një konfrontim serioz (si pasojë e mungesës së legjitimitetit/arsyetimit të luftës ndaj popullit vëlla ortodoks) as me pushtetin ukrainas, dhe as me Perëndimin kolektiv.
Për më tepër, elitat në Kremlin harruan komponentin kryesor të ndryshimit në terren: rusofobia dhe nacionalizmi në gjithë shoqërinë ukrainase. Në vetëm 8 vite nga pushtimi i Krimesë, tabani sociologjik i Ukrainës kishte ndryshuar. Ndërsa në vitin 2014, pjesa dërrmuese e Ukrainës lindore dhe gjysma e popullsisë së Ukrainës qendrore ishin të prirë pozitivisht ndaj Rusisë, në vitin 2022 ky ekuilibër kishte ndryshuar plotësisht. Gjithashtu në aspektin e përgatitjes ushtarake ushtria ukrainase pas 2014 pati një ndryshim drastik. Fillimisht ringjalli industrinë e mbrojtjes ukrainase dhe nxiti prodhimin vendas të armatimit, pastaj nxiti inxhinierët ukrainas brenda dhe jashtë vendit të kthehen dhe kontribuojnë, gjithashtu bëri ndryshimin e formacioneve ushtarake: nga modeli sovjetik, në kohë të shkurtër modeloi ushtrinë sipas modelit të NATO-s, veçanërisht Turqia luajti një rol kyç në këtë drejtim. Nënshkrimi i partneritetit strategjik mes dy vendeve dhe furnizimi me armatim të sofistikuar si dronët Bayraktar dhe sistemet e luftës elektronike, si dhe trajnimet e përbashkëta të dy ushtrive dhe anëtareve tjera të NATO-s luajtën rol kyç në forcimin e kapaciteteve ushtarake ukrainase që të përballet me Rusinë. Kremlini me siguri nuk mori parasysh as gatishmërinë psikologjike të ukrainasve për të luftuar deri në fund, dhe as shtrirjen e ndihmës ushtarake perëndimore me mbështetje të paparë nga makinat e NATO-s.
Pas më shumë se një viti nga fillimi i “Operacionit Special Ushtarak”, tani është e qartë se Rusia e ka gjetur veten në një luftë reale dhe të vështirë jo vetëm me Ukrainën dhe popullin e saj, por edhe me Perëndimin kolektiv, pra në thelb me bllokun e NATO-s (me përjashtim të pozicionit të veçantë të Turqisë që kërkon të qëndrojë neutrale në konflikt dhe të ndërmjetësojë për një marrëveshje që do t’i jepte fund luftës – pjesa tjetër e vendeve të Aleancës po marrin pjesë në luftë së bashku me Ukrainën në një mënyrë ose në një tjetër).
Apo e humb luftën Rusia…?!
Ndërsa Rusia ka bërë përfitime në lindje të Ukrainës, Donbas dhe në jug ngjitur me Krimenë, ka pushtuar Mariupolin dhe e ka kthyer Detin Azov në një liqen rus, humbjet e saj kanë qenë masive.
Ushtria pushtuese ruse u ndalua jashtë kryeqytetit Kiev, dhe nuk arriti të pushtonte qytetin e dytë më të madh të Ukrainës, Kharkiv, afër kufirit rus. Nuk arriti të pushtonte Odesën, qytetin e tretë më të madh dhe portin kryesor të Ukrainës në Detin e Zi. Sipas burimeve të ndryshme, Rusia ka pësuar mbi 70,000 viktima dhe është duke rekrutuar civilë, madje edhe në burgje, për të gjetur trupa për të zëvendësuar të vdekurit dhe të plagosurit e humbur në Ukrainë. Putini dëshiron të zgjerojë ushtrinë e tij me 500,000 trupa shtesë. Anija kryesore e flotës ruse të Detit të Zi, Moskva, është fundosur. Mijëra tanke dhe transportues të blinduar janë shkatërruar. Reputacioni i ushtrisë ruse si një forcë pothuajse e pathyeshme në çdo luftë tokësore në Evropë është shkatërruar. Politikisht, Rusia është izoluar nga pjesa më e madhe e Evropës, është goditur me sanksione të rënda dhe ka parë teksa Evropa dhe NATO bashkohen kundër saj. Suedia dhe Finlanda kanë braktisur neutralitetin e tyre historik për t’u bërë potencialisht, anëtarët e 31-të dhe të 32-të të NATO-s.
Pas më shumë se një viti me luftën e Ukrainës rusët nuk kanë arritur ndonjë fitore ushtarake, por as Perëndimi nuk i ka arritur qëllimet e tij në frontin ekonomik. Kur Rusia filloi pushtimin në Ukrainë, Shtetet e Bashkuara dhe aleatët e saj evropianë u zotuan të vendosnin sanksione që do ta gjunjëzonin Rusinë dhe do ta detyronin të tërhiqej. Sanksionet perëndimore do të ngrinin një perde të re të hekurt, duke ndarë një Rusi të izoluar, të mundur, të falimentuar nga një Perëndim i ribashkuar, triumfues dhe i begatë. Rusia jo vetëm që i ka rezistuar sulmit ekonomik, por sanksionet janë kthyer bumerang, duke goditur vetë vendet që i kanë vendosur ato.
Sanksionet perëndimore ndaj Rusisë reduktuan furnizimin global të naftës dhe gazit natyror, por gjithashtu ngritën çmimet. Pra, Rusia përfitoi nga çmimet më të larta, edhe pse vëllimi i saj i eksporteve u ul. Fondi Monetar Ndërkombëtar (FMN) raporton se ekonomia e Rusisë u tkurr vetëm me 2.2% në vitin 2022, krahasuar me tkurrjen prej 8.5% që kishte parashikuar dhe parashikon që ekonomia ruse në të vërtetë do të rritet me 0.3% në 2023. Nga ana tjetër, ekonomia e Ukrainës është tkurrur me 35% ose më shumë, pavarësisht nga ndihma ekonomike prej 46 miliardë dollarësh nga taksapaguesit amerikanë, mbi 67 miliardë dollarë ndihmë ushtarake. Edhe ekonomitë evropiane po marrin një goditje. Pas rritjes me 3.5% në vitin 2022, ekonomia e Eurozonës pritet të ngecë dhe të rritet vetëm 0.7% në 2023, ndërsa ekonomia britanike parashikohet të tkurret me 0.6%. Gjermania ishte më e varur nga energjia e importuar ruse sesa vendet e tjera të mëdha evropiane, kështu që, pasi u rrit me 1.9% në 2022, parashikohet të ketë një rritje të papërfillshme prej 0.1% në 2023. Industria gjermane do të paguajë rreth 40% më shumë për energjinë në 2023 sesa në vitin 2021. Shtetet e Bashkuara janë më pak të prekura drejtpërdrejt se Evropa, por rritja e saj u tkurr nga 5.9% në 2021 në 2% në 2022 dhe parashikohet të vazhdojë të tkurret, në 1.4% në 2023 dhe 1% në 2024.
Fituesit real
Gjatë vitit të kaluar, qeveria amerikane shpesh është përpjekur ta portretizojë luftën si një luftë globale, me Rusinë dhe mbështetësit e Putinit si autokratikë në njërën anë, dhe Ukrainën dhe aleatët e saj demokratikë në anën tjetër. Por një numër vendesh kanë përfituar nga konflikti duke refuzuar të pozicionohen.
Kina dhe Rusia shpallën një “miqësi pa kufij” vetëm disa javë para luftës. Në të vërtetë, ka pasur kufizime: Kina nuk e ka mbështetur zyrtarisht pushtimin ose nuk i ka ofruar Rusisë ndonjë mbështetje të drejtpërdrejtë ushtarake. Por ajo ka lëvizur shpejt për të mbushur boshllëkun e lënë nga sanksionet ruse. Tregtia dypalëshe e Kinës me Rusinë u rrit 31 për qind në tetë muajt e parë të 2022. Ashtu si India, Kina ka përfituar nga blerja e naftës ruse me zbritje, ndërsa Rusia po mbështetet gjithnjë e më shumë nga Kina për mallrat elektronike dhe të konsumit. Strategjikisht, Kina ka përfituar padyshim nga një SHBA disi e shpërqendruar, e cila, në mungesë të luftës, ka të ngjarë të kishte kaluar pjesën më të madhe të vitit e fokusuar në kundërshtimin e ambicieve globale të Kinës. Ndërkohë, varësia ekonomike në rritje e Rusisë nga Kina do të thotë që Pekini në fund të fundit mund të korrë përfitime pavarësisht se si do të përfundojë kjo luftë.
Turqia është shfaqur gjithashtu si një lojtar i ri i madh diplomatik. Turqia i ka shitur Ukrainës një sasi të konsiderueshme armatimi, duke përfshirë dronin tashmë ikonik Bayraktar. Në të njëjtën kohë, Turqia ka refuzuar të bashkohet me aleatët e saj të NATO-s në sanksionimin e Rusisë, duke ruajtur lidhjet tregtare dhe politike me Moskën. Presidenti Erdogan ka treguar gjithashtu fuqinë e tij politike, duke luajtur një rol kyç në negocimin e marrëveshjes për rihapjen e Detit të Zi ndaj eksporteve të grurit, duke ndihmuar shkëmbimin e pengjeve të luftës e duke pritur bisedimet e paqes mes Rusisë dhe Ukrainës.
Si Emiratet e Bashkuara Arabe ashtu edhe Arabia Saudite kanë kërkuar të ushtrojnë peshën e tyre gjeopolitike në kontekstin e luftës së Ukrainës, duke u kujtuar aleatëve të tyre perëndimorë rëndësinë e prioriteteve kombëtare dhe rajonale në Gjirin Persik, në vend që thjesht të shkojnë së bashku me prioritetet dhe dëshirat perëndimore. Prodhuesit e tjerë të naftës dhe gazit korrën fitime të papritura nga efektet e sanksioneve. GDP-ja e Arabisë Saudite u rrit me 8.7%, më e shpejta nga të gjitha ekonomitë e mëdha, ndërsa kompanitë perëndimore të naftës depozituan mbi 200 miliardë dollarë fitime: ExxonMobil fitoi 56 miliardë dollarë, një rekord i të gjitha kohërave për një kompani nafte, ndërsa Shell fitoi 40 miliardë dollarë dhe Chevron dhe Total fituan 36 miliardë dollarë secila. BP fitoi “vetëm” 28 miliardë dollarë, pasi mbylli operacionet e saj në Rusi, por megjithatë dyfishoi fitimet e saj në vitin 2021.
Që në fillim të konfliktit, Rusia, duke kuptuar se marrëdhëniet me Perëndimin po shkatërroheshin, bëri një kthesë të mprehtë drejt vendeve joperëndimore – kryesisht Kinës, Iranit, shteteve muslimane, por edhe Indisë, Amerikës Latine dhe Afrikës duke pohuar vendosmërinë e saj për të ndërtuar një botë shumëpolare. Moska duket se tashmë e ka të qartë se përpjekjet për t’u integruar në Perëndimin global, si para fillimit të invazionit me Ukrainën janë shpërbërë përfundimisht. Tani Kremlini nuk ka zgjidhje tjetër veçse të hidhet me kokë në ndërtimin e një rendi botëror shumëpolar. Kjo tashmë ka dhënë disa rezultate, por është ende vetëm në fillim të rrugëtimit…
