A është bërë më e vështirë të gjesh një partner? Pse marrëdhëniet afatgjata po bëhen një sfidë globale?

Rënie globale e martesave dhe stabilitetit në marrëdhënie – Statistikat tregojnë një ulje të madhe të martesave dhe një rritje të divorceve në vende të ndryshme, përfshirë Kinën, Evropën dhe Ballkanin.
Ndarja ideologjike mes gjinive – Gratë dhe burrat po zhvillojnë pikëpamje gjithnjë e më të ndryshme mbi rolet gjinore, të drejtat dhe marrëdhëniet, çka po ndikon në krijimin e lidhjeve afatgjata.
Hiperindividualizmi dhe izolimi – Rrjetet sociale dhe mënyra moderne e jetesës po nxisin një qasje më individualiste, duke e bërë më të vështirë ndërtimin e marrëdhënieve të qëndrueshme.
Ndikimi i kulturës dhe ekonomisë në marrëdhëniet romantike – Presionet ekonomike, urbanizimi dhe ndryshimet sociale po ndikojnë në mënyrën si njerëzit i qasen lidhjeve dhe martesës, veçanërisht në Ballkan.

Në mbarë botën, nga Irani në Meksikë, nga Koreja e Jugut në Afrikën e Jugut, njerëzit hasin gjithnjë e më shumë vështirësi në krijimin dhe ruajtjen e marrëdhënieve romantike afatgjata. Ky fenomen nuk ka anashkaluar as Gadishullin Ballkanik. Si psikologe, e shoh këtë jo vetëm si një çështje individuale, por si një pasqyrim të ndryshimeve të thella psikologjike dhe shoqërore në nivel global. Çfarë po e nxit këtë trend dhe si po manifestohet në shoqërinë tonë?

Të dhënat tregojnë një prirje shqetësuese. Në Kinë, numri i martesave ka rënë nga 13 milionë në 2014 në pak më shumë se 6 milionë në 2024. Në Evropë, sipas Eurostat, shkalla e martesave në Bashkimin Evropian ka rënë nga 8.0 për 1,000 persona në 1964 në 4.2 në 2022, një rënie prej gati 50%. Në Finlandë, sondazhet tregojnë se çiftet që bashkëjetojnë kanë më shumë gjasa të ndahen sesa të krijojnë familje të qëndrueshme, një tendencë e ngjashme me Suedinë, ku shkalla e divorceve arrin 2.1 për 1,000 persona. Në Maqedoninë e Veriut, vihet re një rënie e interesit për martesë mes të rinjve dhe një rritje e divorceve, veçanërisht në kryeqytet, ku presionet urbane dhe ekonomike luajnë një rol të rëndësishëm.

Një ndarje e thellë ideologjike mes gjinive

Përtej statistikave, fshihet një histori më komplekse: një ndarje ideologjike në rritje mes gjinive, veçanërisht në qëndrimet ndaj të drejtave të grave. Në Korenë e Jugut, zgjedhjet e vitit 2022 reflektuan këtë ndasi: 58% e burrave të rinj mbështetën kandidatin konservator me një platformë antifeministe, Yoon Suk-yeol, ndërsa 58% e grave të reja votuan për kandidatin liberal të Partisë Demokratike (Evans, 2024, New Statesman). E njëjta prirje vihet re edhe në Evropë. Sipas një studimi të King’s College London (2024), diferenca ideologjike mes burrave dhe grave të reja arrin 25 pikë në Angli dhe 30 pikë në Gjermani. Në Spanjë, ku shkalla e divorceve është 2.1 për 1,000 persona, gratë e reja janë gjithnjë e më progresive, ndërsa burrat priren të mbajnë qëndrime më konservatore, duke krijuar një hendek që ndikon në stabilitetin e marrëdhënieve.

Sociologia Dr. Alice Evans e quan këtë fenomen “Divergjenca e Madhe Gjinore” dhe sugjeron se një faktor kyç është mënyra sesi burrat dhe gratë konsumojnë përmbajtje në internet. Për shembull, në Korenë e Jugut, burrat e rinj e shohin shërbimin e detyrueshëm ushtarak si një padrejtësi, duke krijuar një ndjenjë ankthi dhe rivaliteti gjinor. Në Letoni, ku shkalla e divorceve është më e larta në BE (2.9 për 1,000 persona në 2022), ky tension përforcohet nga pabarazitë ekonomike dhe sociale. Kjo ndarje gjinore e bën më të vështirë krijimin e urave emocionale mes burrave dhe grave. Siç thotë Evans:

“Kur burrat dhe gratë nuk ndajnë mendimet e tyre intime dhe ideologjike, lidhja bëhet më e brishtë.”

Si ndikon kjo në Ballkan?

Në Ballkan, të rinjtë përballen me presione ekonomike, por edhe me një përplasje mes traditës dhe modernitetit. Në Maqedoninë e Veriut, ashtu si në Kroaci (me 1.2 divorce për 1,000 persona), gratë e reja kërkojnë gjithnjë e më shumë pavarësi dhe barazi, ndërsa disa burra mbeten të ankoruar në pritshmëri tradicionale për rolet gjinore. Martesa vazhdon të ketë një peshë të madhe kulturore, por trendet moderne po sfidojnë normat e vjetra, duke çuar në rritjen e bashkëjetesës dhe uljen e interesit për martesën formale.

Divorci është një realitet social dhe një proces normal që duhet pranuar natyrshëm kur dashuria dhe mirëkuptimi mes partnerëve venitet. Megjithatë, pyetja kryesore është: cili është burimi i mosmarrëveshjeve në marrëdhëniet moderne? A po na izolojnë rrjetet sociale duke ushqyer një hiperindividualizëm të dëmshëm?

Hiperindividualizmi: Midis Autarkisë dhe Solipsizmit

Në literaturë, ky fenomen është i lidhur me konceptet e autarkisë dhe solipsizmit:

Autarkia nënkupton vetë-mjaftueshmëri ekstreme, idenë se një individ mund të jetojë i pavarur pa pasur nevojë për të tjerët. Ndonëse kjo mund të jetë një formë force, në ekstrem, ajo çon në izolim emocional.
Solipsizmi është një teori filozofike sipas së cilës vetëm vetëdija e individit është e sigurt se ekziston, ndërsa gjithçka jashtë saj mund të jetë thjesht një iluzion. Kjo qasje ekstreme e vetëqendërzimit mund të çojë në vështirësi të thella në krijimin e lidhjeve të sinqerta me të tjerët.

Duke reflektuar mbi këtë situatë, lind pyetja: çfarë mund të bëjmë si shoqëri për të ndërtuar marrëdhënie më të shëndetshme?

Zgjidhja: Rikthimi i dialogut dhe empatisë

Si psikologe dhe psikoterapiste, besoj se çelësi qëndron në rikthimin e dialogut dhe empatisë mes gjinive. Teknologjia dhe mediat sociale mund të na izolojnë, por me vetëdije dhe përpjekje, mund të shfrytëzohen edhe për të ndërtuar ura.

Disa hapa konkretë për të përmirësuar situatën:

Krijimi i hapësirave për dialog – Në shkolla, universitete dhe organizata, mund të krijohen forume ku të rinjtë diskutojnë hapur për pritshmëritë dhe frikërat e tyre në marrëdhënie.
Edukimi emocional dhe gjinor – Në sistemin arsimor mund të integrohen programe që nxisin të kuptuarit e ndërsjellë dhe sfidojnë stereotipat gjinore.
Promovimi i ndërveprimit social jashtë ekraneve – Aktivitetet kulturore, sportive dhe vullnetare mund të ndihmojnë në rikthimin e marrëdhënieve më autentike mes njerëzve.
Ndërtimi i marrëdhënieve të bazuara në mirëkuptim dhe respekt të ndërsjellë – Partnerët duhet të ndajnë hapur pikëpamjet e tyre dhe të gjejnë pika të përbashkëta në vend që të përqendrohen vetëm te dallimet.

Teknologjia mund të duket si një faktor ndarës, por me vetëdije dhe përpjekje, mund ta shndërrojmë atë në një mjet për të forcuar lidhjet tona. Në fund të fundit, natyra njerëzore është e programuar për lidhje dhe dashuria mbetet thelbi i marrëdhënieve të qëndrueshme.

Referenca:

Burn-Murdoch, J. (2024). “A new global gender divide is emerging.” Financial Times. https://www.ft.com
Evans, A. (2024). “Alice Evans: ‘In times of scarcity, we are more likely to blame immigrants or women.’” New Statesman. https://www.newstatesman.com
Evans, A. (2024). “The Great Gender Divergence.” Substack newsletter. https://www.ggd.world
Evans, A. (2024). “New gender gap: Status anxiety making men more conservative in their politics.” Times of India. https://timesofindia.indiatimes.com
Jeong Han-wool (2019). Cited in Gong, S. E. “A political divide along gender lines is growing in South Korea.” NPR. https://www.npr.org
King’s College London (2024). “Friday briefing: Why the politics of young men and women are drifting further apart.” The Guardian. https://www.theguardian.com
Eurostat (2022) – “Marriage and Divorce Statistics.”
Burn-Murdoch, John (2024) – “The Growing Ideological Divide Between Young Men and Women.” Financial Times.
King’s College London (2024) – “Gender Ideology Gap in Europe: A Comparative Study.”
Special Eurobarometer 428: Gender Equality (2015) – European Commission dhe European Parliament.